Ons onderwijs is wel goed, alleen hebben we de verkeerde leerlingen…
Of zijn de leerlingen wel goed, alleen hebben zij het verkeerde onderwijs?
Wij mogen met heel wat scholen meedenken over de onderwijskwaliteit en de onderwijsresultaten die scholen met hun populatie bereiken. Het valt ons op dat scholen daarbij nogal eens beklagen over hun populatie. Er is een gevoel van tekortschieten en dat wordt – zoals vaker in het onderwijs – verklaar door externe factoren. “Onze instroom is de laatste jaren sterk veranderd.”, “Wij hebben veel kinderen met …” of “Als je de wijk kent waar deze kinderen vandaan komen…”. Het werken met een bepaalde populatie kan zoveel van een team vragen dat het in de dramadriehoek terecht kan komen. En laten we vooraf duidelijk zijn: de uitdagingen zijn op sommige scholen groot. En dus…
In deze blog verkennen we vier perspectieven met ieder hun eigen denkfouten rond de populatie.
Je doelgroep is niet hetzelfde als je populatie
Je kiest ervoor om te werken in het onderwijs en dat is een mooie keuze. Vervolgens kies je er ook voor om op een bepaalde school te werken. Niet zelden is dat vanwege de visie en het onderwijsconcept. En dan ga je aan de slag. En daar ontstaat op een deel van de scholen een spanningsveld. Je hebt aan de ene kant de onderwijskundige idealen en aan de andere kant de leerlingen waarvoor we het doen. En dat blijkt niet altijd te matchen.
Soms krijgt de school heel andere kinderen binnen dan de leerlingen die de school in gedachten had toen het onderwijsconcept werd bedacht. Op dat punt wordt een verschil duidelijk tussen ‘doelgroep’ en ‘populatie’. Doelgroep-denken is de kinderen op school krijgen die je graag wilt. Populatie-denken is graag willen werken met de kinderen die je krijgt. De denkfout hier is dus dat je populatie en doelgroep door elkaar haalt.
Bij de koffieautomaat kan het gesprek gaan over de veranderende instroom. Als het goed is gaat het dan ook over de vraag hoe jullie je onderwijs zo kunnen aanpassen dat dit (ook) voor de nieuwe instroom passend blijft. Dat vraagt om een professionele reactie en aanspreken door collega’s als iemand zich misschien toch een beetje slachtoffer voelt van de populatie…
Wat fijn dat je er veel hebt… dan ben je er vast heel goed in geworden?
Wanneer scholen vragen om hun populatie te typeren, dan krijgen we allereerst vaak een heleboel getallen te horen. Denk aan schoolweging, percentages ‘sus’ en aantallen ‘zo’. Alsof dat een duidelijk beeld geeft van de onderwijskundige opdracht en uitdagingen van de school. Als we daarop doorvragen, dan is de volgende stap voorspelbaar: wij hebben veel… ‘zij-instromers’, ‘NT2-ers’, ‘dyslecten’, ‘vluchtelingen’, ‘kinderen uit gebroken gezinnen’. En dan blijft het even stil. De denkfout hier is dat we de populatie zien als een aantal ‘belemmeringen’ waar we verder ook niet iets aan kunnen doen.
We draaien dit beeld vaak om door te zeggen “Wat fijn dat je er veel hebt… dan ben je er vast heel goed in geworden?”. Want hoe mooi is het als je als school goed nadenkt over de manier om te zorgen dat ‘zij-instromers’ snel hun plek vinden en jullie manier om hun eventuele ‘achterstanden’ snel in te halen. Of hoe mooi is het als je als school weet hoe je juist voor kinderen uit een ‘achterstandssituatie’ het verschil kunt maken.
Maak van je ‘boohoo-lijst’ een ’todo-lijst’. Bedenk bij alles waar jullie er ‘veel’ van hebben, hoe jullie er ‘goed’ in gaan worden.
Grotere uitdagingen om dezelfde resultaten te bereiken
Voor scholen met een lage schoolweging is het wél logisch dat leerlingen hogere resultaten behalen dan gemiddeld. Zij hebben over het algemeen door hun thuissituatie voordelen die hen meer kansen geven in het onderwijs. Tegelijkertijd is het voor deze scholen vaak juist moeilijk om ‘risicoleerlingen’ de aanpak te geven die ze nodig hebben. Deze kinderen zijn binnen deze populatie al snel een uitzondering die niet altijd in het ‘systeem’.
Voor scholen met een hoge schoolweging is het níet logisch dat leerlingen lagere resultaten behalen dan gemiddeld. Deze leerlingen lopen een groter risico op lage resultaten als we hierop geen actie ondernemen. Maar het mooie van de schoolweging – naast een heleboel nadelen – is dat we in ieder geval weten op welke scholen we mogen verwachten dat het onderwijs juist op deze kinderen is ingericht. Deze scholen krijgen wat extra middelen om hierop in te zetten. Het doel zou hier natuurlijk moeten zijn dat deze leerlingen daardoor minimaal de gemiddelde resultaten behalen. Het probleem is dat veel van deze scholen zijn gaan geloven in de ‘signaleringswaarde’ die hen wordt voorgehouden. “Blijkbaar zijn wij een school waarvoor het volgens de inspectie passend is als weinig kinderen hun referentieniveaus halen”. Au…
Omarm je populatie en wees de school die deze leerlingen nodig hebben
Werken in het onderwijs is een mooi beroep, maar het is geen gemakkelijk beroep. Het is een beroep waarin je eigenlijk altijd tekort zult schieten, omdat jij met je leerlingen meer wilt bereiken dan in het huidige systeem haalbaar is. Blijf geloven in jezelf en in je leerlingen. Omarm je populatie en wees de school die deze leerlingen nodig hebben. Dat vraagt moed, dat vraagt energie, toewijding en doorzettingsvermogen. En dat geeft uiteindelijk veel voldoende als je ontdekt hoe jullie daarmee het verschil kunnen maken voor de toekomst van jullie leerlingen.
Jij kunnen de school zijn van wie ze later zeggen: “Doordat zij in mij geloofden, heb ik het uiteindelijk toch gered. Ik blijf ze altijd dankbaar voor de kansen die ze me daarmee hebben gegeven!”.
Geloof dat het wél kan en maak het verschil!
Lees alle blogs in deze serie:
Kijken naar resultaten 1 – Als je onderwijs perfect is, heb je geen toetsen nodig
Kijken naar resultaten 2 – Ga de strijd aan met de normaalverdeling in het onderwijs
Kijken naar resultaten 3 – Zijn wij de school die deze leerlingen nodig hebben?
Kijken naar resultaten 4 – Kijken met Leerling in beeld (28 januari 2025)
Kijken naar resultaten 5 – Kijken met IEP (4 februari 2025)
Deze serie blogs raakt aan de inhoud van de masterclass Hoge verwachtingen & Passende resultaten.

Klik hier voor meer informatie over deze masterclass.
Eens verder praten over resultaten?
Fijn om even te klankborden…
Deze website geeft je een eerste indruk van waar Puzzel Mij voor staat. Vanuit het motto Kwaliteit is mensenwerk! werken wij aan onderwijskwaliteit, onderwijskundig leiderschap en sterke teams. Neem contact met ons op om te ontdekken wat we daarin voor jouw school/organisatie kunnen betekenen.